Zanim podpiszesz umowę o roboty budowlane, warto będzie już wcześniej pomyśleć nad tym, jakie powinny zostać w niej zawarte ustalenia co do odbioru. Musisz wiedzieć, co powinno się znajdować w takiej umowie, by później nie zostać… zaskoczonym!

Co powinno znajdować się w umowie o roboty budowlane?

Chcesz zabezpieczyć swoje interesy? A więc, koniecznie powinieneś określić w takiej umowie następujące dane:

  • rodzaj odbiorów
  • termin zakończenia prac
  • termin zgłoszenia prac do odbioru
  • sposób zgłoszenia gotowości Wykonawcy do czynności odbioru
  • termin przystąpienia do odbioru prac budowlanych
  • osoby zobowiązane do uczestnictwa w czynnościach odbioru
  • skutki nieprzystąpienia którejkolwiek ze stron do odbioru
  • zakres dokumentacji, którą Wykonawca musi Tobie przedstawić przed odbiorem, a także termin jej dostarczenia
  • szczegółowa treść protokołu odbioru
  • zasady określające, kiedy możesz odmówić przyjęcia robót

Zawarcie w umowie o roboty budowlane wyżej wymienionych klauzul pozwoli na sprecyzowanie praw i obowiązków obu stron, w sposób niebudzący wątpliwości. Ułatwi to zatem współpracę oraz zmniejszy ryzyko wystąpienia konfliktów pomiędzy stronami.

Odbiór robót a płatności

Częściowe odbiory robót mają na celu zrównoważenie rozkładu ciężaru finansowania powstającego domu, na etapie jej realizacji. Przyjmuje się jednak, że na podstawie protokołów częściowych odbiorów robót, to Wykonawca wystawia faktury częściowe – ich wysokość powinna odpowiadać wartości odebranych robót.

Ustalenie wysokości wynagrodzenia częściowego nie będzie problematyczne, jeśli uzgodnisz je z Wykonawcą na podstawie kosztorysu, opartego na szczegółowym zestawieniu planowanych prac, cen jednostkowych i stawek robocizny. Trudność może sprawiać jednak ustalenie proporcjonalnej części wynagrodzenia, w razie uzgodnienia całości. Warto więc na etapie zawierania umowy sporządzić załącznik w postaci harmonogramu rzeczowo-finansowego – tam ustalone będzie wynagrodzenie za poszczególne prace, podlegające odbiorom.

Wypłata wynagrodzenia częściowego to dla Ciebie bardzo bezpieczne rozwiązanie, ponieważ zapłacisz wyłącznie za prace wykonane, a nie „z góry”! Dla zabezpieczenia swojego interesu, warto będzie jednak dodać do umowy zastrzeżenia, iż łączna wartość faktur częściowych nie może przekroczyć określonej w umowie kwoty lub części wartości wynagrodzenia. Nie ma sztywnych granic dla ustalenia tej wartości i każdorazowo kwestia ta powinna być rozpatrywana indywidualnie, w zależności od:

  • zakresu, zawiłości i trudności prac,
  • wysokości ustalonego wynagrodzenia.

W jaki sposób oraz jak wcześnie uprzedzać o odbiorze robót?

Kwestia zawiadomienia o gotowości do odbioru jest tylko cząstkowo uregulowana w przepisach Prawa budowlanego. Generalnie, zgłaszanie do odbioru wykonanych robót należy do obowiązków Kierownika budowy – jego zapewnienie na budowie leży po Twojej stronie. Prawo budowlane nie przewiduje jednak obowiązku, odnoszącego się do zgłoszenia odbiorów częściowych – otóż, w braku postanowienia umownego, to Wykonawca może żądać od Ciebie odbioru robót częściowych. Dlatego warto zaznaczyć te kwestie w umowie już wcześniej!

Zawiadomienie o gotowości do odbioru obiektu powinno zostać zrealizowane przez wpis do dziennika budowy. Warto jednak, dla bezpieczeństwa, wprowadzić obowiązek zgłoszenia przez Wykonawcę:

  • odbioru robót zanikających,
  • odbioru robót ulegających zakryciu,
  • odbioru częściowego oraz końcowego.

Może to być chociażby pisemne zawiadomienie o gotowości prac do odbioru. Warto jednak w umowie zaznaczyć, że to Ty masz wyznaczyć termin, w którym strony przystąpią do odbioru zgłoszonych robót. Zgłoszenie robót do odbioru powinno nastąpić na co najmniej kilka dni przed tym terminem.

Kto powinien brać udział w odbiorze robót budowlanych?

Najważniejszy będzie Wykonawca oraz Ty – ewentualnie wyznaczony przez Ciebie przedstawiciel. Musi to być jednak osoba o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych bądź wiedzy z zakresu prac budowlanych czy dokumentacji projektowej, jaka dotyczy Twojego domu. Dzięki temu bez problemu wypowie się w kwestiach technicznych i wyrazi specjalistyczną opinię, dotyczącą stwierdzonych (o ile się takowe pojawią) usterek bądź wad wykonanych prac – pełnomocnik musi być w stanie obronić Twoje stanowisko!

A co, jeżeli ktoś nie stawi się na odbiór?

Przepisy prawa nie regulują niestety takiej sytuacji. Właśnie dlatego w umowie o roboty budowlane powinno się określić, co się stanie, gdy któraś ze stron nie stawi się na odbiór. Możesz w tym celu zastrzec dwa postanowienia, które będą go chronić Cię w dwóch różnych stanach faktycznych:

  1. gdy Wykonawca nie stawi się na odbiór robót, będziesz mieć prawo do sporządzenia jednostronnego protokołu odbioru robót,
  2. jeśli to Ty nie stawisz się na odbiór robót, strony zobowiązane będą do wyznaczenia kolejnego terminu odbioru.

Pamiętaj o tym, że odbiór robót jest Twoim obowiązkiem! A więc uchylanie się od niego może zostać odebrane jako bezpodstawne uchylanie się od obowiązku ustawowego. W razie sporu sądowego może to, niestety, zaszkodzić Tobie i skutkować np. zasądzeniem należności na rzecz Wykonawcy.

Czy można odmówić odbioru prac?

Odbiór robót budowlanych to Twój podstawowy obowiązek, wynikający z umowy o roboty budowlane. Masz jednak pełne prawo co do tego, by odmówić dokonania odbioru – jednak tylko i  wyłącznie w ściśle określonych wypadkach:

- gdy Twój dom zostanie wykonany niezgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej,
- gdy wady są na tyle istotne, że dom nie nadaje się do użytkowania.

Protokół odbioru – co powinien zawierać?

Protokół odbioru robót budowlanych to jeden z najbardziej istotnych dokumentów budowlanych. Potwierdza on bowiem, że wymienione w nim roboty zostały wykonane (w przypadku odbiorów częściowych) lub że przedmiot umowy został wykonany w całości (w razie odbioru końcowego). W drugiej sytuacji, podpisanie protokołu odbioru jest czynnością, która powinna zakończać każdy proces budowlany. Protokół odbioru robót powinien być każdorazowo sporządzony w formie pisemnej. Każdy protokół odbioru robót powinien zawierać bezwzględnie:

  • datę odbiorę
  • datę zgłoszenia prac do odbioru
  • informację, czy termin wykonania prac został dotrzymany (lub nie)
  • dane osób uczestniczących w czynnościach odbioru
  • zakres prac podlegających odbiorowi
  • uwagi odnoszące się do stanu robót

Komisja odbiorowa powinna stwierdzić, czy roboty zostały wykonane zgodnie z projektem, a także zasadami wiedzy technicznej oraz czy roboty budowlane nie mają wad na tyle istotnych, że obiekt nie nadaje się do użytkowania. Te ustalenia stanowią podstawę decyzji o odbiorze lub odmowie odbioru robót.